Yahudi Sürgünü ve Büyük Kiros
Tarih, medeniyetlerin yükseliş ve çöküşleriyle dolu, insanlığın ortak hafızasını şekillendiren sayısız olay barındırır. Bu olaylar arasında, M.Ö. 6. yüzyılın başlarında yaşanan Birinci Yahudi Sürgünü, hem Yahudi tarihinde hem de antik Yakın Doğu siyasetinde derin izler bırakmış kritik bir dönemeçtir. Bu makalemizde İsrail ve İran'ın her zaman birbirine düşman olmadıklarını anlatıyoruz.
Yahudi Sürgünü
Yahudi tarihinin en karanlık sayfalarından biri olan Babil Sürgünü, M.Ö. 597 ve M.Ö. 586 yıllarında, Yeni Babil İmparatorluğu'nun kudretli hükümdarı II. Nebukadnezar'ın Kudüs'ü ele geçirmesiyle başladı. Yahuda Krallığı'nın başkenti Kudüs yerle bir edildi, Süleyman Tapınağı yıkıldı ve Yahudi halkının önemli bir kısmı zincirler altında Babil'e sürgün edildi. Bu olay, Yahudi kimliği ve inancı üzerinde yıkıcı bir etki yarattı. Yurtlarından koparılma, tapınaksız kalma ve yabancı bir diyarda yaşama zorunluluğu, Yahudi halkı için derin bir travma anlamına geliyordu. Mezmur 137'de dile getirilen "Babil ırmakları kıyısında oturduk, Siyon'u anımsadıkça ağladık" dizeleri, bu dönemin hüznünü ve yersiz yurtsuzluğun acısını açıkça yansıtır.
Pers İmparatorluğu'nun Yükselişi ve Büyük Kiros
Babil İmparatorluğu'nun görkemli günleri çok uzun sürmedi. Doğu'da yükselen yeni bir güç, Medler ve Perslerin birleşimiyle kurulan Ahameniş Pers İmparatorluğu, hızla genişlemeye başladı. Bu yeni imparatorluğun kurucusu ve en büyük lideri, "Büyük" lakabıyla anılan Kiros'tu. Kiros, askeri dehası ve diplomatik yetenekleriyle kısa sürede antik Yakın Doğu'nun kaderini değiştirdi. M.Ö. 539'da Babil'i fethederek Yeni Babil İmparatorluğu'na son verdi. Kiros'un fethi, sadece siyasi bir değişiklik değil, aynı zamanda fethedilen halklara yönelik yeni bir yönetim anlayışının da habercisiydi.
Yahudi Sürgününün Sona Ermesi
Büyük Kiros'un Babil'i fethinden sonra sergilediği tutum, antik dünya standartlarının ötesindeydi ve özellikle Yahudiler için tarihi bir dönüm noktası oldu. Çoğu fatih, ele geçirdiği halkları köleleştirirken, Kiros farklı bir yol izledi. Tanrıların ibadetine saygı duyduğunu ve sürgün edilen halkların kendi yurtlarına dönmelerine ve tanrılarına tapınmalarına izin verdiğini ilan etti. Kiros'un bu politikası, Pers İmparatorluğu'nun istikrarlı ve çok kültürlü bir yapı kurma vizyonunun bir parçasıydı. Dini hoşgörü ve yerel kültürlere saygı, Perslerin geniş imparatorluklarını yönetmelerinin anahtarlarından biriydi.Kiros'un fermanıyla birlikte, Yahudiler Kudüs'e geri dönmeye başladı. Yıllarca süren sürgün hayatından sonra, atalarının topraklarına dönmek büyük bir sevinç kaynağıydı. Ancak dönüş kolay olmadı. Kudüs yıkık haldeydi.
Sürgün Sonrası
Pers İmparatorluğu'nun Yahudilere yönelik bu eşsiz hoşgörüsü, onların imparatorluk içindeki konumlarını da pekiştirdi. Yahudiler, Pers yönetimi altında kendi yasalarını ve dini geleneklerini sürdürmekte büyük ölçüde serbest bırakıldı. Bu dönem, Yahudi diasporasının gelişimini de tetikledi; birçok Yahudi, Babil'de ve Pers İmparatorluğu'nun diğer bölgelerinde kalarak önemli Yahudi cemaatleri oluşturdu. Pers dönemi, Yahudi tarihi açısından göreceli bir barış ve gelişme dönemi olarak kabul edilir ve Helenistik dönemin başlangıcına kadar devam eder.
Sonuç
Birinci Yahudi Sürgünü, Yahudi halkı için derin bir travma olmasına rağmen, Büyük Kiros'un politikaları sayesinde bir yeniden doğuşa dönüşmüştür. Kiros'un dini hoşgörü ve sürgünleri yurtlarına döndürme tutumu, o dönem için eşi benzeri görülmemiş bir yaklaşımdı. Tarihi sürecinde bize gösterdiği gibi Yahudilerin bugünlere gelmesinde gümümüz İranlıların ataları olan Persler çok önemli bir rol oynamıştır.
